33e Noorderzon Festival maakt indruk met nieuwe opzet en toonaangevend programma in volle zalen

Het internationale hoofdprogramma, met gezelschappen en makers uit onder meer Zuid-Afrika, Canada, Italië, Chili, Spanje, Australië en Iran, is door pers en publiek overladen met enthousiaste reacties. NRC schreef: “Op internationaal theaterfestival Noorderzon in Groningen staan buitenlandse acts van hoog niveau. Het aanbod varieert van de biografie van een Zuid-Afrikaanse vrijheidsstrijder, via de uithoeken van onze seksuele fantasie tot sprookjesachtig circus.”
“Zo wordt een unieke programmering mogelijk gemaakt, die alle gebieden van de podiumkunsten bestrijkt: van internationale avant-garde via academische reflectie tot en met lokaal cabarettalent,” vond De Theaterkrant.

De Volkskrant verwoordde de rode lijn die terugkwam in de programmering als volgt: "Op festival Noorderzon zoomen fascinerende voorstellingen in op de wereld en de mensen achter onrustbarend nieuws.” Deze verhalen, die stuk voor stuk verder gaan dan de items in het journaal, werden bijvoorbeeld gebracht door Wang Chong & Emma Valente - over censuur in China, Amir Reza Koohestani - over vluchten uit Iran, Romeo Castellucci - over fascisme toen en nu, Turkowski & Nowacka - over mensen die buiten de maatschappij vallen, Malicho Vaca - over protesten in Chili en Empatheatre - over het politieke verleden van Zuid-Afrika.

Andere programmalijnen besloegen onder meer de fantasierijke voorstellingen van circusmagiër Cirque Ici/Johann Le Guillerm, 100 zwevende instrumenten van Matthias Schack-Arnott, toveren met piepschuim door Andrea Salustri en bijzondere publieksparticipatie bij Nathan Ellis. Dead Centre en De Utvalgte zochten via seks naar antwoorden op andere vraagstukken. Frédérick Gravel en Alexander Vantournhout dansten naar een nieuwe definitie van de man, terwijl Tomoko Mukaiyama Japans poppenspel in een moderne jas stak.

Lukasz Twarkowski zorgde voor een hoogtepunt in de laatste dagen van het festival met zijn indrukwekkende dystopische toekomstvisie, evenals Celso Giménez/La tristura’s eigenzinnige verhaal over Spanje’s politieke geschiedenis.

Het lezingen-en gespreksprogramma &Society was in 2023 uitgebreider en diverser dan ooit en in samenwerking met een breed scala aan partners.  De Linkse Mannen (Bram Douwes en Wilbert van de Kamp) ontvingen vijf keer spraakmakende gasten als Pieter Omtzigt, Milou Deelen en Renske Leijten in hun evenzeer spraakmakende talkshow. Schrijver Francine Oomen stond in een uitverkochte Spiegeltent Pollux met Quinty Misjiedan, net als longarts Sander de Hosson.

Er waren drukbezochte panels over Cartoons vs. Memes met o.a. Jip van den Toorn, en over fantasy met o.a. Dan Hassler-Forest en Martijn Lindeboom. Dia di Tula presenteerde een avond over oogstfeest Séu, Studium Generale Groningen programmeerde twee gesprekken over zowel geur als hersenactiviteit. Jelte Posthumus ging in gesprek met o.a. Maxim Februari en Fokke Obbema. Platform GRAS presenteerde vijf duogesprekken over architectuur en omgeving. In de nieuw toegevoegde locatie Nova vonden gesprekken met artiesten plaats, evenals een programma i.s.m. Pride Groningen, was er spoken word door Cissy Joan e.a., werd de film Indisch Zwijgen vertoond en presenteerde de RUG workshops over AI en ChatGPT.

In het literaire programma &Literaturia werd verder gekeken dan boeken alleen. Jan van IJken presenteerde een voorstelling over plankton, Jannah Loontjes en Christine Otten trokken ten strijde tegen de ongelijke positie van vrouwen in de literatuur, Mensje van Keulen ging in gesprek met Janneke van der Horst en Fumiko Miura vertelde over haar ervaringen als Japanse in Nederland. Er was aandacht voor de speculatieve fictie door de schrijvers van De Komeet, over Willem de Ridder door Frits Jonker en Marco van Dalfsen, en over Agaath door Margôt Ros en Jeroen Kleijne.

Bouke Groen ging op zoek naar het geluid van het Provinciehuis, Sijas de Groot/Tussenland liep met KANS door de Korrewegwijk en Faisel Saro presenteerde i.s.m. Kunstpunt zijn indrukwekkende kunstwerk in het Noorderplantsoen. Chantalla Pleiter & Jan Klug brachten hun nieuwste VR-voorstelling, Rijkstheater liet hun allereerste voorstelling ooit in première gaan en X_YUSUF_BOSS & Via Kathlehong brachten hun samenwerkingsproject naar Noorderzon. In de containers, op drie verschillende plekken in het plantsoen, presenteerden lokale makers als Teddy’s Last Ride, Iris Dicke, JÓRMA en Het Kanaal korte voorstellingen voor een klein prijsje. Van een heuse VR-container tot lokale helden met hun nieuwste werk. Young Academy Groningen (RUG) presenteerde in de eerste festivaldagen dagelijks flitslezingen over uiteenlopende onderwerpen en Spraaklab (RUG) deed spraakonderzoek bij bezoekers.

Speciaal voor de jongste bezoekers van het festival was er De Kleine Beer in het Noorderplantsoen: een goed bezocht mini-festival voor iedereen tussen 4 - 12 jaar oud. Ontzettend veel voorstellingen, doe-dingen en speelplezier op een van de gezelligste plekken in het Noorderplantsoen. Hier kon jong en oud onder meer genieten van verschillende voorstellingen van bijvoorbeeld Theater Pannenkoek, Rachel Schuit en Marco Bonisimo.

Noorderzon presenteerde in 2023 elke dag meerdere (vrij te bezoeken) concerten binnen het diverse muziekprogramma, verdeeld over drie verschillende podia in het Noorderplantsoen: het kleine Podium De Raaf, podium Callisto en het grote openluchtpodium Apollo. Daarnaast waren er drie bands te zien in spiegeltent Pollux, was er muziek in Atlas, in het VRIJDAG Theater en in de Lutherse Kerk. Voor deze concerten werd o.a. samengewerkt met Soundsofmusic en Stichting Folk. Tot de hoogtepunten behoorden onder meer de concerten van de Amerikaanse Buck Meek en het Duitse Grandbrothers in Pollux en het Mexicaanse Son Rompe Pera en het Britse Los Bitchos op de Apollo. Apollo bood op de drukste avonden plek aan meer dan 2.500 bezoekers.

De organisatie van het festival voerde dit jaar een aantal veranderingen en verbeteringen door. In het noordelijke gedeelte van het festivalterrein werden spiegeltent Pollux en nieuwe speellocatie Nova geplaatst, vol gesprekken, lezingen en literatuur. Daar tegenover stond openluchtmuziekpodium Apollo, een erg goed ontvangen kwartslag gedraaid ten opzichte van 2022 - met elke avond gratis muziek. Ook op Noord: terrassen Paradijsvogel en De Raaf en Podium De Raaf, met dagelijks vier gratis toegankelijke concerten. In het zuidelijke gedeelte van het Noorderplantsoen was een terrein speciaal voor kinderen ingericht: De Kleine Beer, muziekpodium Callisto - met dagelijks meerdere gratis concerten -, speellocatie Circus en nieuwe speellocatie Atlas. En ze waren terug: op verschillende plekken in het plantsoen stonden groepjes containers vol kleine voorstellingen. Verdeeld over het plantsoen boden lokale pachters een divers aanbod aan eten en drinken aan en waren verschillende installaties te zien. Zoals ieder jaar vonden ook weer een groot aantal voorstellingen plaats in (dit jaar 11) locaties in de binnenstad van Groningen: Downtown.

Hardcups, koffiedik inzamelen, rolstoeltoegankelijkheid, duurzame merchandise, kaartjes doneren en voedsel voor de geest: Noorderzon heeft bewustwording en duurzaamheid al jarenlang hoog in het vaandel staan, zo ook tijdens deze editie. Dat blijkt ook uit het feit dat het festival al jarenlang het keurmerk Green Key Goud mag dragen. Samen met partners is de organisatie constant bezig met innovaties en faciliteiten die duurzaamheid en toegankelijkheid in alle facetten verbeteren. Tijdens het festival kwamen bezoekers daarvan heel veel zichtbaar - en onzichtbaar - tegen. Duurzaamheid strekt bij Noorderzon ook tot het sociale domein. Zo werden dit jaar meerdere groepen vluchtelingen uitgenodigd om voorstellingen te komen bekijken en mensen te leren kennen als crewlid. Meer dan 377 mensen kochten via het systeem Geef een Toegift een extra kaartje voor mensen met minder financiële middelen. 200 gezinnen konden via de Voedselbank het kinderprogramma bezoeken. Stichting Noorderzon heeft brede toegankelijkheid en een feest voor iedereen hoog in het vaandel, daarom is het festivalterrein gratis toegankelijk, is er een groot gratis te bezoeken programma en worden de ticketprijzen voor voorstellingen altijd zo laag mogelijk gehouden: van 3 tot maximaal 19 euro. 

Noorderzon is ontzettend trots dat het gelukt is om eindelijk volledig vrij van coronamaatregelen of dreiging ervan, weer een fantastische en herkenbare editie van Noorderzon te organiseren. Ondanks al het moois, alle inspiratie en de grote hoeveelheid bezoekers die het festival heeft mogen ontvangen, maakt de organisatie zich ook zorgen om de toekomst van festivals en de cultuursector. De uitdagingen waar deze voor staan (onder andere inflatie, energieprijzen, prijsstijgingen, krapte op de arbeidsmarkt) - terwijl de sector nog steeds herstellende is van de Corona-impact, zijn fors. Uitdagingen voor de gehele samenleving en economie, gaan ook op voor festivals als Noorderzon.

Noorderzon hoopt dan ook dat voor de komende cultuurnotaperiode 2025-2028 ruimte wordt gecreëerd om te investeren in een duurzame en bestendige toekomst van onder andere festivals. Deze ruimte is nodig om te kunnen blijven pionieren, experimenteren en de toch soms kwetsbare positie van festivals van meer stevigheid te kunnen voorzien.

“Op internationaal theaterfestival Noorderzon in Groningen staan buitenlandse acts van hoog niveau. Het aanbod varieert van de biografie van een Zuid-Afrikaanse vrijheidsstrijder, via de uithoeken van onze seksuele fantasie tot sprookjesachtig circus.” 
- Ron Rijghard, NRC Handelsblad, 20 augustus 2023

“Uit Ierland komt een andere festivalhoogtepunt: Good Sex van Dead Centre. Net als bij De Utvalgte blijkt seks een poort naar een ander vraagstuk.”
- Ron Rijghard, NRC Handelsblad, 20 augustus 2023 over Dead Centre

"Op festival Noorderzon zoomen fascinerende voorstellingen in op de wereld en de mensen achter onrustbarend nieuws”
- Annette Embrechts, De Volkskrant, 20 augustus 2023

“Net als Blind Runner haalt deze voorstelling de inmiddels weer uit het nieuws verdwenen protesten dichtbij door bijbehorende risico’s persoonlijk en invoelbaar te maken.”
- Annette Embrechts, De Volkskrant, 20 augustus 2023 over Wang Chong

"Op vier achtereenvolgende dagen kun je voorstellingen meemaken uit Zuid-Afrika, Iran, China, Australië, Chili, Japan, streken die niet vaak vertegenwoordigd zijn op de Nederlandse podia. De voorstellingen hebben door de band genomen een bezetting van één of twee performers en het zijn altijd gerenommeerde makers die vaak ook buiten hun eigen landsgrenzen opereren. Het festival slaagt er wonderwel in om elke voorstelling te plaatsen in een bijpassende locatie. Een compliment is hier op zijn plaats."
- Javier López Piñón, De Theaterkrant, 21 augustus 2023

“Twee onvoorbereide acteurs en een intimiteitscoach in speels, provocatief en opwindend metatheater”
- Sander Janssens, De Theaterkrant, 18 augustus 2023 over Dead Centre

“Monumentaal toneel op de vierkante meter”
- Javier López Piñón, De Theaterkrant, 18 augustus 2023 over Empatheatre

“Zo wordt een unieke programmering mogelijk gemaakt, die alle gebieden van de podiumkunsten bestrijkt: van internationale avant-garde via academische reflectie tot en met lokaal cabarettalent.”
- Javier López Piñón, De Theaterkrant, 18 augustus 2023

“Het ophalen van die herinneringen heeft in deze voorstelling iets magisch.”
- Jeroen van Wijhe, De Theaterkrant, 24 augustus 2023 over 600 Highwaymen

“Van zijn simpele concept gaat een onontkoombare gewelddadige kracht uit, die in de door hem gegeven context van fascisme aan betekenis wint.”
- Rosalie Fleuren, De Theaterkrant, 25 augustus 2023 over Romeo Castellucci

“Onheilspellend? Jazeker. Belangwekkend? Nou en of. Op alle niveaus vibreert The Employees nog lang na. Dit moet Twarkowski bedoeld hebben toen hij zei dat een kunstwerk een ervaring moet zijn.”
- Luuk Verpaalen, De Theaterkrant, 25 augustus 2023 over Lukasz Twarkowski/STUDIO teatrgaleria

“Het plot vindt zodoende een succesvolle, creatieve balans tussen niet-weten, vermoeden en fantasie, zonder de intergenerationele effecten van een oorlog teniet te doen.”
- Iris Spanbroek, De Theaterkrant, 26 augustus 2023 over Celso Giménez/La tristura 

“Over één ding zijn we het eens: het grote muziekpodium is geschikter dan ooit voor artiesten en publiek. Van de vijver naar het veld rond de muziekkoepel was een goede zet”
- Peter van der Heide en Coen Berkhout, Dagblad van het Noorden, 21 augustus 2023
 
“De songs zijn stuk voor stuk prachtig. Het publiek fluistert niks. Dat raakt gaandeweg geheel in de ban.”
- Eric Nederkoorn, Dagblad van het Noorden, 25 augustus 2023 over Buck Meek

“Het is de liefste voorstelling ooit op Noorderzon. En zoals in elke Chileense productie keert ook hier de revolutionaire drang terug. (…) Wat een sympathie wekt deze man bij zijn publiek.”
- Eric Nederkoorn, Dagblad van het Noorden, 24 augustus 2023 over Malicho Vaca

“Noorderzon wordt qua opzet steeds breder, met naast theater en muziek en meer gesprekken, discussies, presentaties en lezingen.”
- Eric Nederkoorn, Dagblad van het Noorden, 23 augustus 2023

“Het is ongelofelijk grappig, maar ook écht, en ontroerend.”
- Eric Nederkoorn, Dagblad van het Noorden, 21 augustus 2023 over Dead Centre

“(…_)  zowel simpel, origineel, geestig als doeltreffend.”
- Eric Nederkoorn, Dagblad van het Noorden, 21 augustus 2023 over Nathan Ellis