31e editie Noorderzon afgelopen

Zondagavond 22 augustus is de aangepaste, kleinere 31e editie van Noorderzon Festival of Performing Arts & Society in Groningen succesvol afgesloten. Elf dagen achter elkaar presenteerde Noorderzon een uitgebreid internationaal en lokaal programma met theater, muziek, lezingen, literatuur, kindervoorstellingen en installaties. Er werden meer dan 12.500 kaarten voor het programma verkocht, met een totale bezetting van 86%. Het gehele programma werd georganiseerd op 1,5 meter afstand. In veel voorstellingen werden bezoekers, na lange tijd, voor het eerst weer voorzichtig met elkaar in 'contact' gebracht via kunst en theater.

In de zomer volgden de aanvullende maatregelen elkaar in rap tempo op, nadat het aantal besmettingen weer steeg. In juli heeft Noorderzon gewerkt met bijna wekelijks wisselende scenario's en maatregelen, om vlak voor de start te eindigen met een kleiner, maar herkenbaar festival op 1,5 meter afstand met vaste zitplaatsen en beperkte capaciteiten. Het festival vond plaats op twee ‘eilanden’ (Noord en Zuid) in het Noorderplantsoen en meer dan tien speellocaties in de stad Groningen. Op de twee afgesloten eilanden stonden voorstellingslocaties centraal en op beiden konden tegelijkertijd ongeveer 750 mensen zitten. De 32e - hopelijk weer ‘normale’ - editie van Noorderzon staat gepland voor 18 t/m 28 augustus 2022.

Een evenement in een onmogelijk jaar mede dankzij ‘reparatiegeld’
De organisatie van Noorderzon Festival of Performing Arts & Society is blij dat zij uit de steunmaatregelen voor de culturele sector covid-reparatiegeld heeft ontvangen. Zonder deze bijdrage was een Noorderzon Festival dit jaar niet mogelijk geweest. Directeur Femke Eerland:
“Deze steun heeft het mogelijk gemaakt om in een onzekere tijd, enige zekerheid te bieden. Door deze steun hebben we een aangepaste, maar herkenbare vorm van Noorderzon kunnen organiseren dit jaar. Daarmee hebben we publiek kunnen bedienen met prachtig programma, artiesten een podium kunnen geven, de keten een impuls. Het was en is zeer ontroerend om de positieve impact van live performances op publiek, crew en spelers te zien." 

Internationaal hoofdprogramma zet in op ontmoeting en contact
Ook op deze bijzondere 31e editie was sprake van een divers, zij het iets kleiner, internationaal hoofdprogramma, dat ontzettend goed is ontvangen door publiek en pers. Noorderzon presenteerde verschillende intieme voorstellingen waarbij één-op-één contact met medebezoekers voorop stond, na een lange periode vol lockdowns en weinig menselijk contact. NRC omschreef het als: “Festival Noorderzon probeert z’n bezoekers dit jaar dicht bij elkaar te brengen. (...) Noorderzon voelt als een reünie: een grootschalig weerzien met je mede-theatergangers.” Bij het New Yorkse gezelschap 600 Highwaymen ontmoetten twee onbekenden elkaar voor de eerste keer, en leerden zij elkaar via een reeks opdrachten beter kennen. In Adem in van het Spaanse El Conde de Torrefiel speelden bezoekers om en om een rol, en zagen hoe anderen dat net anders deden. Ant Hampton en Tim Etchells (VK/Duitsland) lieten twee bezoekers samen een eigen, poëtische wereld creëren op papier. Lígia Soares (Portugal) maakte haar publiek verantwoordelijk voor haar performance, waardoor voor even een intieme band ontstond. Anouk Kruithofs installatie Universal Tongue liet op aanstekelijke wijze de diversiteit en het collectieve van dansen zien in een 8-uur durende montage van duizenden dansfilmpjes. Susanne Kennedy & Markus Selg i.s.m. Rodrik Biersteker (Duitsland) lieten bezoekers individueel op zoek gaan naar een nieuw bewustzijn met I AM (VR).

Maatschappelijk geladen voorstellingen werden onder meer gebracht door La tristura (Spanje) - zij deden een ontroerende oproep tot samenwerken en verandering. Azkona&Toloza (Spanje) brachten twee delen van hun indrukwekkende documentaire-theater-trilogie Pácifico, Simon Senn (Zwitserland) bracht de gevaren van AI (artificial intelligence) vol humor in beeld in een working step voorstelling die volgende maand in première gaat. Het Palestijnse Khashabi Theatre/Bashar Murkus bracht een donker kat-en-muisspel en met Onco bracht de Poolse Weronika Szczawińska/TR Warszawa een zwaar onderwerp op een knappe, lichte manier.

Succesvolle start &Society-programma
Tijdens de 31e editie werden ook de eerste stappen gezet om een lezingen- en gespreksprogramma vol maatschappelijke en culturele thema’s een belangrijker plek te laten innemen: geen ‘randprogramma’ of contextprogramma - maar een volwaardig kernprogramma. Met partners als Rijksuniversiteit Groningen - Research Centre for Arts in Society, Studium Generale, Glasnost, Netherlands Theater Festival en Noorderzons eigen lezingenserie &Society, kwamen onderwerpen aan bod als het nieuwe eten, de toekomst van de macht, stad, het onderwijs en de kunsten, de Nederlandse identiteit en vrijheid van meningsuiting met o.a. Raoul Heertje, Micha Wertheim, Teun van de Keuken, Petra Possel en Marlies de Munck. Het literaire programma bracht verhalen en poëzie van onder meer Marcel van Roosmalen, Eric Desjeux, Dieuwertje Heuvelings en DJ Irie, Kadir van Lohuizen en Philip Dröge. Vrijwel alle gesprekken en lezingen waren tijdens het festival uitverkocht.

Lokaal programma en kinderprogramma
Noorderzons lokale programma bestond ook dit jaar uit een veelkleurige en avontuurlijke waaier aan initiatieven, samenwerkingen en partnerschappen. Op de Vloeivelden bij het oude Suikerunie-terrein presenteerden De Wonderlijke Wereld en Operatie Tandwiel bijzondere projecten met de omgeving in de hoofdrol. Onder meer Joost Oomen, Illustere Figuren, Veerle van Overloop/ShELFISH, Stichting ID en Schout bij Nacht presenteerden veelal nieuw werk. Ahilan Ratnamohan ging met Pidgin Groningen op zoek naar een nieuwe taal en Chantalla Pleiter bracht een vooruitstrevende virtual reality-voorstelling met Somalische vrouwen uit een Groningse wijk. Clash presenteerde samen met Kunstpunt Groningen & GRAS, Noordstaat en Minerva onder meer een expositie in de voormalige EMG Fabriek. Soundsofmusic liet bezoekers met De Val de binnenstad van Groningen op een andere manier beleven.

Muziekprogramma op nieuw amfitheater
In het noordelijke eiland van het Noorderplantsoen stond dit jaar een nieuw muziekpodium: amiftheater Apollo. Veel bezoekers zagen daar voor het eerst sinds anderhalf jaar tijd weer een live concert. Voor veel acts was dit de enige show die zij deze zomer op een festival konden spelen. Muziek was er van LUWTEN, Pieter de Graaf, S10, Opera Alaska, WIES, Sylvie Kreusch, Nana Adjoa, Aggregat, Noordpool Troupe & Bab Ad-daar, Benny Sings, Faux Real en Sophie Straat. De meeste acts speelden twee keer, vrijwel steeds voor een uitverkocht publiek. Ook was er muziek in de Lutherse Kerk van Helena Basilova, gepresenteerd door Soundsofmusic. 

Kleinere maar geslaagde vorm Noorderplantsoen
Noorderzon 2021 was noodgedwongen zo’n 70% kleiner qua opzet in het Noorderplantsoen dan normaal. De twee 'eilanden' in het Noorderplantsoen - Noord en Zuid - waren gratis toegankelijk voor publiek. Bezoekers werden geteld bij binnenkomst en weggaan. Na bereiken van de maximale capaciteit zitplaatsen, konden nieuwe bezoekers de eilanden pas weer betreden wanneer andere bezoekers het terrein hadden verlaten. Op de twee eilanden bevonden zich onder meer terrassen, eet-en drinkgelegenheden en de voorstellingslocaties: Apollo en Pollux op Noord, Castor en Recirquel op Zuid. De in-en uitgangen van de voorstellingslocaties waren buiten de eilanden gesitueerd, zodat bezoekers altijd naar hun voorstelling toe konden - ook als het eiland vol zat. Noorderzon updatete bezoekers elk uur over de drukte via Twitter en noorderzon.nl. Hoewel er vooral ‘s avonds regelmatig een rij bij de ingangen stond, heeft deze opzet uitstekend gewerkt.

Naast de twee eilanden in het Noorderplantsoen, was Noorderzon ook op tien locaties in de stad Groningen te vinden. Noorderzon is in 2021 als 1,5 meter-evenement georganiseerd. Toegang tot Noorderzon was mogelijk zonder test- en/of vaccinatiebewijs. Er werd gewerkt met vaste zitplaatsen, placeren, afstandsmaatregelen, registratie op de terrassen, gezondheidscheck en beperkte aantallen bezoekers. Ondanks de restricties was er sprake van een echt ‘Noorderzongevoel’: eindelijk vonden bezoekers elkaar en het programma weer voorzichtig terug in een bruisend festival. 

“Op het internationale podiumkunstenfestival Noorderzon hoeft de bezoeker niet te vrezen voor braaf of conventioneel theater. De experimenteerdrift onder de in Groningen uitgenodigde makers is groot en dat levert voortdurend memorabele ervaringen op.”

- Ron Rijghard, NRC Handelsblad, 22 augustus

“Wel deed Noorderzon met deze installaties zijn ondertitel eer aan. Die luidt voluit ‘Festival of Performance Arts & Society’. Het barst van de sociaal geëngageerde installaties en ook aan politiek geladen voorstellingen uit het buitenland is deze 31ste editie geen gebrek. Ook al moest de organisatie vanwege de restricties vooral in het Noorderplantsoen – altijd het bruisende, groene hart van het festival - voor een kleinere opzet kiezen. “
- Annette Embrechts, De Volkskrant, 16 augustus

“Festival Noorderzon probeert z’n bezoekers dit jaar dicht bij elkaar te brengen. Er zijn producties waarbij je samen met één andere toeschouwer een theatrale belevenis doorloopt, en voorstellingen waarbij iedereen op een mega-videoclip danst. (...) Festival Noorderzon voelt als een reünie: een grootschalig weerzien met je mede-theatergangers.”
- Elisabeth Oosterling, NRC Handelsblad, 16 augustus 

“Op Noorderzon spelen ontmoetingen, ondanks de anderhalve meter afstand, een belangrijke rol. Het festival heeft zelfs producties geprogrammeerd waarbij je samen met één andere toeschouwer een theatrale belevenis ‘doorloopt’. Zo leer je bij An encounter van het Amerikaanse 600 Highwaymen een vreemde kennen. (...) An encounter is even ongemakkelijk als bijzonder.”
- Elisabeth Oosterling, NRC Handelsblad, 16 augustus over 600 Highwaymen | An Encounter

“Heilig is misschien een te groot woord, maar een drie-eenheid hebben het octet, Jocic en Mikic absoluut gecreëerd. Met het ene element even belangrijk als het ander. Betoverend. “
- Eric Nederkoorn, Dagblad van het Noorden, 17 augustus over Dunja Jocic, Cello Octet Amsterdam & Michael Gordon | Arcus Cloud

“Wonderlijk hoe in een mum van tijd het zomerse festivalverkeer van zich amuserende mensen lichtjaren ver weg leek. Sterker nog, ook zelf voelde je je nietig, zo niet doorzichtig. Een voice-over had al meermaals gevraagd het ego los te laten, op weg naar een nieuw bewustzijn. Dat ging eigenlijk vanzelf tijdens deze geestige kruising tussen spirituele ontspanningssessie en hippe pretparkattractie.
- Annette Embrechts, De Volkskrant, 16 augustus, over Susanne Kennedy & Markus Selg i.s.m. Rodrik Biersteker | I AM (VR)

“Gaandeweg ontstaat vanuit een haast on-theatrale situatie, puur via geleende woorden, een gedeelde verantwoordelijkheid voor het slagen van de performance. En dat schept voor even een geweldig intieme band.”
- Wendy Lubberding, Theaterkrant, 18 augustus over Lígia Soares | Romance

“Not to scale is een poëtische en ontwapenende productie.”
- Elisabeth Oosterling, NRC Handelsblad, 16 augustus over Ant Hampton & Tim Etchells | Not to Scale

“De video-installatie Universal Tongue van kunstenaar Anouk Kruithof is een waar feestje. Van paradedansen tot straatsolo’s: alles ademt de uitbundige verbondenheid van beweging. Puur omdat de mens daaraan plezier beleeft.”
- Annette Embrechts, De Volkskrant, 16 augustus, over Anouk Kruithof | Universal Tongue

“Dit is een geweldige kennismaking met de magie van het theater.”
- Kester Freriks, Theaterkrant, 22 augustus, 22 augustus over Zonzo Compagnie | Farfelu (5+)

“Uit Haifa kwam het indringende en beklijvende The Museum van het Palestijnse Khashabi Theatre. Regisseur Bashar Murkus had er met zijn twee krachtig spelende acteurs een lange quarantaine voor over om deze voorstelling in Groningen te kunnen laten zien. Gelukkig maar. (…) Even bloederig als confronterend.”
- Annette Embrechts, De Volkskrant, 16 augustus, over Khashabi Theatre/Bashar Murkus | The Museum

“In hun documentaire-theater-trilogie Pacifico vermijden de makers Laida Azkona Goñi en Txalo Toloza-Fernández, in ieder geval in dit tweede deel Southern Lands/Tierras del Sud, die valkuil door de verschrikkingen zorgvuldig te doseren. En belangrijker nog: zodanig te presenteren dat de verbeelding ermee aan de slag kan. We zien de gruwelen niet, ze worden zodanig verbeeld dat we ons er zelf een voorstelling van moeten maken. Waardoor ze nog meer onder de huid kruipen.”
- Luuk Verpaalen, Theaterkrant, 15 augustus over Azkona&Toloza | Southern Lands/ Tierras del Sud

“Het is knap bedacht om een zo zwaar onderwerp als kanker door de inzet van grapjasserij licht te maken, die niet ten onder laten gaand in meligheid. En sowieso mooi om ook weer eens een Poolse productie te beleven.”
- Eric Nederkoorn, Dagblad van het Noorden, 20 augustus over Weronika Szczawińska / TR Warszawa | Onco 

“Zoals een goochelaar zijn trucs niet hoeft uit te leggen willen wij door Orr alleen maar geïmponeerd worden. En daar slaagt hij volledig in, op verbluffende wijze.”
- Luuk Verpaalen, Theaterkrant, 15 augustus over Kulu Orr | Control Freak